Rıza'nın İmalatı (Manufacturing Consent)

Rıza İmalatı

Bazı zamanlar insanların arasına girdiğimde kendimi sanki 1800lerin sonu 1900lerin başından kaçmış gelmiş, bu döneme ait değilmiş gibi hissediyorum. "oğlum bir telefon yapmışlar hemen benimkini değiştirip ondan almalıyım" "şekerim yeni bir maskara çıkmış ki görme bu haftasonu alıyorum" "anne çok değişik bir ayakkabı tasarlamışlar ondan almak istiyorum hemen" ciddi olamazsınız?! hiç bir "alma" isteği ihtiyaca dayanmıyor artık neredeyse.

Benim hislerimde yanlışlık, eksiklik ve hatta defo olduğunu düşünmeye başlamaktan korktuğum zamanla oldu. O kadar inanıyor ki herkes "alınması gerektiğine" her şeyin, şaşakalıyorum. Artık bir şeyin değiştirilmesi için eskimesi bozulması gerekmiyor. Yeni model, yeni tasarım, yeni özellikler öldürücü noktada yoksunluğa sebep oluyor sanki insanlarda, almasalar ölecekler!



Bunun nasıl olabildiğini algılayamazdım kısa bir zaman önceye kadar hatta dediğim gibi sorunlu olanın ben olduğumu düşündüğüm zamanlardan dahi geçtim. Yeni yeni bunun bilişsel düzey ve düşünme yetisiyle ilişiği olduğunu farkediyorum. Düşünebilme ve olması gerekeni olması gerekmeyenden ayırt edebilme yetisini kaybediyormuş insanlar meğer. Ve bu onlara bilinçli şekilde yapılıyormuş.

Çalış, Satın al, Tüket, Öl

"Rıza imalatı" diye bir şey duydunuz mu? Uluslararası literatürde Manufacturing Consent olarak geçiyor. Rızanın imalatı ilk defa Walter Lippman tarafından Public Opinion (1922) kitabında kullanılan bir kavram. Daha sonra Noam Chomsky ve Edward Herman tarafından geliştirilmiş. Kavram, temel olarak devletlerin ve şirketlerin normalde insanların karşı çıkabileceği davranışlarına olumlu bakmalarının veya tepkisiz kalmalarının nasıl sağlandığını çeşitli açılardan ele alır ve insanların istemedikleri şeyleri istiyormuş gibi hissetmelerini, ihtiyaç duymadıkları şeylere ihtiyaç duyduklarını sanmalarını ve kabul etmeyecekleri şeylere rıza göstermelerini sağlamak olarak tanımlanabilir.

Rıza İmalatı’nı şu şekilde maddeler halinde özetlemişler bazı çalışmalar:

“1 – Büyüklük, Mülkiyet ve Kar Yönlendirme: Piyasaya hükmeden şirketler arasındaki ticari ilişkiler, yatırımcıları kontrol etme rolü ve harici yöneticilerin birbirileri arasındaki kişisel, politik ve finansal bağlantılar.”
Yani; Büyük şirketler piyasayı kontrol altında tutmak için birlikte hareket ediyor

“2 – İş Yapabilmek İçin Reklamcılık İzni: Reklam geliri bazlı haber medyası, reklam verenlerin politik peşin hükümlerine ve ekonomik isteklerine kesinlikle hitap etmelidir.”
Yani; Haber kanalları ve medyanın esas ve en büyük gelir kaynağı reklamlar olduğu için medya kuruluşları "müşterilerinin olur" verdikleri şeylerin dışına çıkamıyor.

Rızanın İmalatı

“3 – Kitlesel Medyanın Haberlerine Kaynaklık: Muhabirler hükümet kaynaklarını özel kaynaklara göre çok daha güvenilir olarak değerlendirirler. “Bu sayede büyük bürokrasilerin yönetenleri kitlesel medyaya maddi destek sağlar ve medyanın haber edinirken ve üretirkenki giderlerini hafifletmeye katkı sağlarken ayrıcalıklı erişim hakkı kazanır.”
Yani;Hükümetler medyaya kaynak sağladıkları için ne derlerse o olur.

“4 – Kınama ve Uygulayıcları: Güçlü, özel etki grupları (muhafazakar ya da liberal sivil toplum örgütleri gibi) resmi şirket girişimlerinin gerçeklerini ya da olaylarını çarpıtmak için muhabirlere sistematik cevaplar organize eder.”
Yani; Şirketlerin kirli çamaşırları ortaya döküldüğünde hemen tartışmaların yönünü değiştirecek birileri çıkacak ve etnik gruplar, siyasal görüşler vs ortaya atılıp ana mevzu unutulacaktır. Bunu da özel etki grupları yapar.

“5 – Anti-Komünizm: Rus-Amerikan Soğuk Savaş’ı sona erdikten sonra antikomünizm mevcut milli, dini ve sosyal kontrol mekanizması olarak “Terörle Mücadele”ye dönüştürülmüştür.”
Yani; Varsa bir düşmanı abartmak yoksa bir "suni" düşman oluşturarak toplumun korku politikasıyla sessizleşmesi ve koyunlaşmasını sağlamak.

Bu konuda bilinçlenip tedbir almak isteyenlere "Rıza'nın İmalatı-Kitle Medyasının Ekonomi Politiği" kitabını önerebilirim. Üstelik meraklısına bir de aşağıdaki harika belgesele göz atmalarını öneririm.